Geschiedenis

De Orde van Sint-Jan van Jeruzalem, Hospitaalridders (OSJ) is een internationale christelijke ridderorde met een geschiedenis van negenhonderd jaar.

1113 | Stichting

De orde is een van de diverse voortzettingen van de historische Orde van de Hospitaalridders van Sint-Jan van Jeruzalem. Deze ridderorde werd in 1113 gesticht in Jeruzalem door kooplieden uit Amalfi (It) om de bedevaarders naar het Heilig Land onderdak en medische verzorging en, wanneer later nodig, ook militaire bescherming te bieden. Geleidelijk bouwde de orde een netwerk van prioraten, commanderijen en hospitalenuit over heel Europa.

In 1113 veranderde de koning van Jeruzalem – Boudewijn I, broer van Godfried van Bouillon – de status van de hospitaalbroeders in een militaire orde, met de geloften van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid. Paus Paschalis II bevestigde hen in de orde en bezit.

Twee doelstellingen: ziekenzorg | bescherming van pelgrims

Ondertussen was de islam ten tonele verschenen en ook Saladin. De pelgrims hadden niet enkel verzorging nodig maar ook bescherming. De orde bood dat: er waren kapelaans (zielenzorg), ridders (militaire bescherming) en ziekenbroeders (verzorging en verpleging). En de orde werd een ridderorde.
De orde werd rijk en rijker: kruisvaarders en ridders maar ook rijke pelgrims schonken het hospitaal goederen en geld, niet enkel ter plaatse in het H. Land maar ook elders in Europa en Klein-Azië. Zo ontstond er een structuur met priorijen, commanderijen en hospitalen.

1187 | Inname van Jeruzalem

In 1187 werd Jeruzalem ingenomen door Saladin en de ridders moesten het H. Land verlaten. Ze vertrokken naar Cyprus; ook daar werden ze in 1309 weggejaagd en ze migreerden naar Rhodos tot ze in 1522 door Süleyman de Prachtlievende werden verdreven.

1530 | Malta

Ze zwierven door Zuid-Italië tot ze in 1530 van keizer Karel V Malta toegewezen kregen. (Vandaar ook de naam Orde van Malta). Dat kwam goed uit hoewel de plaatselijke adel en de bevolking niet zo happig waren en eigenlijk de ridders zelf ook niet. Maar beter dit dan niets.

Voor Karel V waren ze een goede buffer (als militaire ridders) tegen het Ottomaanse Rijk en ook Afrika.
Süleyman heeft vele malen geprobeerd om Malta in te nemen. Ook nog in 1565 in de grote strijd “Het Beleg van Malta” maar is er nooit in gelukt. De ridders waren echte helden geworden in Europa en de giften en eigendommen stroomden binnen.

1798 – Napleon Bonaparte

Door de Franse Revolutie (1789-1799) werden de goederen van de Orde in Frankrijk geconfisqueerd; ook de Maltese adel keerde zich wat tegen de ridders. De ridders en Malta werden economisch verarmd en de adel en de bevolking was hen liever kwijt dan rijk.
Napoleon “bezocht” Malta in 1798 (op zijn weg naar Egypte) en besloot Malta in te lijven en de ridders te verjagen. De laatste grootmeester Ferdinand von Hompesch trad af. 

Maar de adel en de bevolking hadden zich blijkbaar vergist. Het Franse regime bleek toch niet zo goed (kerken werden geroofd, goederen gestolen enz.) en in 1800 werd Napoleon door de Maltezen i.s.m. de Britten verjaagd.

1798 | Tsaar Paul I van Rusland

Ondertussen waren een aantal ridders naar Rusland getrokken (een tweede diaspora) vroegen bescherming aan de Russische tsaar Paul I. Hij werd in 1798 de 70ste grootmeester op voorwaarde dat er ook orthodoxe christenen ridder konden worden. 
Dat werd toegestaan en de orde werd een oecumenische ridderorde. (Paus Pius VI protesteerde niet en stuurde op 5 november zijn goedkeuringsbrief).

In 1803 werd door paus Pius VII – onder druk van Napoleon – een grootmeester benoemd in de nieuw gecreëerde Orde van Malta, exclusief katholiek (‘Soevereine Militaire Orde van Malta’ (SMOM)), met zetel te Rome en vestigingen in Malta. 

Z.M. Koning Peter II van Joegoslavië

Na de Oktoberrevolutie van 1917 vestigden zich een aantal ridders in de USA en in Frankrijk. Zij legden contact met koning Peter II van Joegoslavië, afstammeling van tsaar Paul I.
Hij gaf in 1964 de orde een nieuwe constitutie. Het is deze constitutie die nog altijd geldt tot op vandaag.

Heden

Onze orde is deze oecumenische voortzetting van de oude Orde van de Hospitaalridders van Sint-Jan van Jeruzalem.

De oprichting door koning Peter is van belang omdat alleen de paus, koningen, of staatshoofden die niet spontaan hun troonaanspraken afstonden een ridderorde kunnen oprichten. Alleen zij zijn namelijk wat men noemt: een ‘fons honorum’. Door haar koninklijke stichting onderscheidt onze variant van de hospitaalridders zich enerzijds van de pauselijke orde, maar ook van de vele zelfbenoemde fantasie-ridderorden, die geen legitieme historische basis hebben.

De OSJ telt wereldwijd ongeveer 1.000 leden, die georganiseerd zijn in grootprioraten, prioraten en commanderijen. Het Prioraat van de Lage Landen, dat behoort tot het Grootprioraat van de Benelux, telt 160 leden en bestaat op zijn beurt uit vijf commanderijen.

Het specifieke van de orde, en wat haar uniek maakt tegenover andere groeperingen en verenigingen, is inderdaad de combinatie van beide basisopdrachten, het ‘pro fide’ en het ‘pro utilitate hominum’, en ook de wijze waarop deze opdracht nagestreefd wordt, met name aansluitend bij de historische traditie van christelijke ridderschap. De combinatie van beide elementen uit de leuze is essentieel.